Anayasa Mahkemesi’ne İptal Davası Nasıl Açılır? Kim, Ne Zaman Başvurabilir?

⚖️ Anayasa Mahkemesi’ne İptal Davası Nasıl Açılır? Kim, Ne Zaman Başvurabilir?

Anayasaya aykırı bir kanunla karşı karşıya kaldığınızı düşünün. Veya Meclis’in çıkardığı bir düzenleme temel haklarınıza zarar veriyor. Peki böyle bir durumda ne yapılır? İşte devreye Anayasa Mahkemesi’ne açılan iptal davaları giriyor.

📍 Bu yazıda, Anayasa Mahkemesi'ne hangi yollarla başvurulabilir, kimler iptal davası açabilir ve süreç nasıl işler sorularının tamamını sade bir dille yanıtlıyoruz.

🏛️ Anayasa Mahkemesi Ne İş Yapar?

Anayasa Mahkemesi, Türkiye’de anayasal denetimi yapan en yüksek yargı organıdır.
Yani, kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, TBMM İçtüzüğü gibi normların Anayasa’ya uygunluğunu denetler.

Bunu yaparken iki farklı yol vardır:

1. Soyut Norm Denetimi (doğrudan iptal davası)

2. Somut Norm Denetimi (mahkeme eliyle yapılan denetim)

Her iki yolu da aşağıda detaylandırıyoruz.

📌 1. Soyut Norm Denetimi: Doğrudan İptal Davası

Bu, doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne başvurarak yapılan denetim türüdür. Ancak herkes böyle bir dava açamaz. Sadece bazı yetkili organlar, kanunların veya kararnamelerin anayasaya uygun olup olmadığını denetlettirebilir.

🎯 Kimler Açabilir?

– Cumhurbaşkanı
– TBMM'deki siyasi parti grupları (meclis grubu olan partiler)
– En az 120 milletvekili (2025 itibariyle güncel sayı)

Bu kişiler, bir kanun yayımlandıktan sonra 60 gün içinde iptal davası açabilirler.

⚠️ Hangi İşlemler İptale Konu Olabilir?

– Kanunlar
– Cumhurbaşkanlığı kararnameleri
– Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü

💬 Amaç: Bu düzenlemelerin Anayasa’ya aykırı olup olmadığını denetletmektir.

📌 2. Somut Norm Denetimi: İtiraz Yolu

Bu yol, doğrudan bireylerin Anayasa Mahkemesi’ne gitmesini değil, bir mahkeme aracılığıyla başvuru yapılmasını kapsar.

🧭 Nasıl Olur?

Bir dava görülürken, o davada uygulanacak olan bir kanunun anayasa aykırı olduğu düşünülürse, mahkeme bu durumu Anayasa Mahkemesi’ne taşır.
Eğer mahkeme bu görüşte değilse, taraf yine de Anayasa Mahkemesi’ne taşınmasını talep edebilir. Ancak son kararı mahkeme verir.

📌 Burada dikkat: Bu yol sadece uygulanacak bir yasa varsa gündeme gelir. Kanun geçmişte uygulanmış ama artık işlevi yoksa bu yol işlemez.

👤 Bireysel Başvuru ile Karıştırmayın!

Anayasa Mahkemesi’ne bir de bireysel başvuru yolu vardır ama bu, iptal davası değildir.
Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlüklerinizin devlet tarafından ihlal edildiğini düşünüyorsanız, iç hukuk yolları tükendikten sonra yaptığınız kişisel bir başvuru türüdür.

📌 Bireysel başvuru ile bir kanun değil, devletin işlemi hedef alınır.

⏳ Başvuru Süreleri ve Güncel Uygulama

– Soyut norm denetimi için süre: 60 gün
– Somut norm denetimi için belirli bir süre yok; dava sürecine bağlı
– Bireysel başvuru için iç hukuk yollarının tükenmesinden itibaren 30 gün içinde

2025 yılı itibariyle TBMM'deki muhalefet partilerinin sıklıkla kullandığı bu iptal mekanizması, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve torba yasalar bakımından oldukça kritik hale gelmiştir.

🎯 Son Söz: Hukukun Sigortası Anayasa Mahkemesi’dir

Anayasaya aykırı bir düzenleme, toplumun temel haklarını zedeleyebilir. Bu yüzden Anayasa Mahkemesi, yalnızca hukukçuların değil, her vatandaşın güvenlik mekanizmasıdır.
Ancak başvuru yollarının teknik sınırları ve şekil şartları vardır. Bu yüzden hak arama süreci dikkatle yürütülmelidir.

www.hukukcemiyeti.com olarak, anayasal denetimin ne kadar yaşamsal olduğunu biliyoruz.
Unutmayın: Anayasayı korumak, haklarımızı korumaktır.