Anlatım Bozukluğu Ders Notu

ANLATIM BOZUKLUĞU – DERS NOTU

Anlatım bozukluğu, bir cümlenin anlatımında anlamı engelleyen ya da anlatımı zayıflatan dil ve anlatım hatalarıdır. Genellikle anlam, mantık veya dilbilgisi kurallarının ihlali sonucu ortaya çıkar.

1. Anlamdan Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

a) Gereksiz Sözcük Kullanımı

Aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılması.

Örnek: Bu konuda fikir ve düşüncelerini söyledi.

(fikir = düşünce, biri çıkarılmalı.)

b) Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanımı

Birbiriyle çelişen kelimelerin aynı cümlede kullanılması.

Örnek: Aşağı yukarı tam üç saat bekledik.

(“Aşağı yukarı” ve “tam” çelişir.)

c) Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması

Kelimenin anlamına uygun olmayan biçimde kullanılması.

Örnek: Bu davranışı beni çok mutlu etti. (Aslında üzen bir olaydan bahsediliyor.)

d) Mantık Sırasına Uymama

Olayların, zamanların ya da büyüklüklerin mantıklı sırada verilmemesi.

Örnek: Kazadan sonra hastaneye götürüldü, ayağı kırılmıştı ve yere düştü.

(Düşme, kırılmadan önce gelir.)

e) Özne-Yüklem Uyuşmazlığı

Özne ile yüklemin tekillik-çoğulluk açısından uyuşmaması.

Örnek: Bu kitaplar çok ilgi görüyor ve beğeniliyordu.

(“Kitaplar” çoğul, yüklem uygun.)

---

2. Yapısal (Dil Bilgisi) Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

a) Özne Eksikliği

Cümlede işi yapan kişi belli değilse.

Örnek: Kitabı okudu ve çok beğenildi.

(Beğenen kim belli değil.)

b) Yüklem Eksikliği

Cümlede yargı bildiren fiil eksikse.

Örnek: O, sinemaya; ben ise tiyatroya.

(Yüklem eksik: "gittim" eklenmeli.)

c) Tümleç Eksikliği

Yükleme yönelen nesne, dolaylı tümleç eksikse.

Örnek: Annesini seviyor, babasına ise saygı duyuyordu.

(Tümleç paralel olmalı.)

d) Çatı Uyumsuzluğu

Birden çok yüklem farklı çatı özelliği gösterirse.

Örnek: Ev temizlendi ve camlar silmişti.

(“Temizlendi” edilgen, “silmişti” etken.)

e) Eylem (Fiil) ve Zarf Uyumsuzluğu

Fiilin zamanıyla zarfın uyuşmaması.

Örnek: Dün sinemaya gideceğim.

(“Dün” geçmiş zaman, “gideceğim” gelecek zaman.)

---

ANLATIM BOZUKLUĞUNU GİDERME YOLLARI

1. Gereksiz kelimeleri çıkar.

2. Çelişkili ifadeleri düzelt.

3. Cümledeki özne-yüklem, fiil-zarf gibi ilişkileri denetle.

4. Eksik ögeleri tamamla.

5. Mantık ve anlam bütünlüğünü koru.