📜 HAMMURABİ YASALARI: ADALETİN TAŞA YAZILAN İLK ŞEKLİ

“Eğer…” ile başlayan dünyanın ilk hukuk cümleleri

📅 Yayın Tarihi: 23 Haziran 2025
✍️ Özel İçerik | HukukCemiyeti.com | Tarihsel Hukuk Serisi
🎯 Anahtar Kavramlar: İlk hukuk kuralları, Sümer etkisi, ceza hukuku, kısas, sınıf hukuku

🏺 GİRİŞ: BİR KRAL, BİR TAŞ, BİR YASA

M.Ö. 18. yüzyılda, Mezopotamya’nın sıcak topraklarında bir kral hüküm sürüyordu.
Adı: Hammurabi.
Devleti: Babil.
Amacı: Halkına adaleti sağlamak.
Aracı: Yasa.

Ve yazdığı bu yasalar, yalnızca kendi çağını değil; binlerce yıl boyunca tüm hukuk sistemlerinin temelini etkileyen ilk yazılı hukuk kurallarından biri oldu.

🧱 HAMMURABİ KANUNLARI NEDİR?

📜 Hammurabi Yasaları, Babil Kralı Hammurabi tarafından yazdırılan, 282 maddeden oluşan ve “taşa kazınmış” bir hukuk metnidir.

⛏️ Yasalar, Sümerce-Akadca karışımı ile bir taş stela (dikilitaş) üzerine yazılmıştır.
Bugün bu stela, Louvre Müzesi’nde sergilenmektedir.

🧠 “EĞER…” İLE BAŞLAYAN HUKUK

Hammurabi Yasaları'nın en dikkat çekici özelliği:
Hemen hemen her madde şu şekilde başlar:

✏️ “Eğer bir adam… şunu yaparsa, ona şu ceza verilir.”

🔹 Koşullu anlatım, önceden öngörülebilirlik sağlar.
🔹 Bu yönüyle, modern ceza hukukunun temel ilkesini — belirlilik ilkesini barındırır.

⚖️ KISAS, KAST, VE SINIF ADALETİ

👁️ 1. Kısas Prensibi

“Eğer bir adam, başka bir adamın gözünü çıkarırsa, onun da gözü çıkarılır.”
Bu ilke, birebir karşılık temelli cezalandırmayı öngörür.
Bugünkü “cezanın ağırlığı suçun ağırlığına uygun olmalı” görüşünün ilkel hâlidir.

🧬 2. Toplumsal Hiyerarşiye Göre Hukuk

Hammurabi Yasaları'nda adalet herkese eşit değildir:

Suç Fail (soylu) Mağdur (köle) Ceza Dayak Soylu Soylu Aynı şekilde dövülür Dayak Soylu Köle Para cezası öder

🔎 Bu durum, eşitlik ilkesinin o dönemde bulunmadığını gösterir.
Bugün hukuk, tüm bireyleri eşit kabul ederken; Hammurabi’de hukuk, sınıfsal adalet anlayışına dayanır.

💼 3. Ekonomik ve Ailevi Düzenlemeler

Yalnızca cezalar değil; aynı zamanda:

• Kiracılık

• Tarım sözleşmeleri

• Evlilik ve boşanma

• Nafaka

• Miras gibi medeni konular da düzenlenmiştir.

🧾 Örneğin:

“Eğer bir adam, karısını boşarsa, ona belirli miktarda gümüş öder.”

Bu yönüyle Hammurabi, sadece ceza hukuku değil; özel hukuk alanında da öncüdür.

🏛️ HUKUK TARİHİNE ETKİSİ

🔹 Romalı hukukçular, Hammurabi Yasalarını inceledi.
🔹 İslâm hukukunda kısas ilkesi, benzer şekilde görüldü.
🔹 Modern medeni hukukta görülen bazı sözleşme, mal paylaşımı, velayet gibi konuların kökü bu taşta atıldı.

Hammurabi Yasaları, sadece bir yasa değil; hukukun yazı ile buluştuğu ilk büyük adımdır.

🔥 MODERN HUKUKTAN FARKLARI

Konu Hammurabi Modern Hukuk Ceza Kısas ve bedensel cezalar Hapis ve para cezası Sınıf ayrımı Evet (soylu/köle ayrımı) Hayır (hukuk önünde eşitlik) Kadın hakları Kısıtlı (erkeğe bağımlı) Genişletilmiş eşitlik ilkesi Hukuk kaynağı Kralın iradesi Meclis/Anayasa/yargı içtihadı

🗿 SONUÇ: HUKUKUN SERT TAŞTAKİ YUMUŞAK YÜZÜ

📣 Hammurabi’nin yasaları, bugünkü anlamda hukukun üstünlüğü ilkesine ulaşmamıştı.
Ancak şunu sağladı:

“Kanla değil, kuralla yönetim!”

Bu kurallar ilk kez bir kralın isteğiyle değil; taşla herkesin görebileceği bir yere yazıldı.
Böylece hukuk, sözlü gelenekten yazılı düzene geçti.

🧠 HUKUKCEMİYETİ.COM DİYOR Kİ:

⚖️ “Taşa kazınan her harf, hukukun vicdanıdır.”
📜 “Binlerce yıl sonra bile bir yasa, insanı insan yapan şeyi öğretir: adalet.”