Türkiye’de hukuk, ceza ve idari yargılamada istinaf ve temyiz süreleri

Türkiye’de hukuk, ceza ve idari yargılamada istinaf ve temyiz süreleri, ilgili kanunlarda (Hukuk Muhakemeleri Kanunu - HMK, Ceza Muhakemesi Kanunu - CMK, İdari Yargılama Usulü Kanunu - İYUK) düzenlenmiştir. Aşağıda, 2025 itibarıyla güncel istinaf ve temyiz sürelerini, her bir yargılama türü için ayrı ayrı ele alan bir çalışma sunulmaktadır. Bu süreler, kanunlarda belirtilen hak düşürücü sürelerdir ve kaçırılması durumunda ilgili kanun yoluna başvuru hakkı kaybedilir. Sürelerin başlangıcı genellikle kararın tebliğ veya tefhim tarihine bağlıdır.

1. Hukuk Mahkemelerinde İstinaf ve Temyiz Süreleri

Hukuk davalarında istinaf ve temyiz süreleri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile düzenlenmiştir.

İstinaf Süresi

• Süre: İlk derece mahkemesi kararının usulüne uygun tebliğinden itibaren 2 hafta (14 gün).

• Başlangıç: Süre, kararın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren başlar. Eğer karar duruşmada tefhim edilmişse (yüzüne karşı okunmuşsa), tefhim tarihinden itibaren süre işlemeye başlar.

• Başvuru Şartları:

  • İstinaf dilekçesinde, istinaf sebepleri ve gerekçeleri açıkça belirtilmelidir (HMK m. 342).

  • 2025 yılı için istinaf sınırı, malvarlığı davalarında 40.000 TL üzeri kararlar için geçerlidir. Bu tutarın altındaki kararlar kesin olup istinaf edilemez, ancak manevi tazminat davalarında miktar sınırı olmaksızın istinaf yolu açıktır.

• Katılma Yoluyla İstinaf: İstinaf süresini kaçıran taraf, karşı tarafın istinaf başvurusuna karşı 2 hafta içinde cevap dilekçesiyle istinaf yoluna başvurabilir (HMK m. 348/1).

• Özel Durumlar: İş davalarında istinaf süresi de 2 haftadır. Ancak, kararın kesinleşmesi için istinaf başvurusunun yapılmaması gerekir; aksi takdirde Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) tarafından incelenir.

Temyiz Süresi

• Süre: Bölge Adliye Mahkemesi kararının tebliğinden itibaren 2 hafta (14 gün).

• Başlangıç: Temyiz süresi, istinaf mahkemesinin kararının taraflara tebliğinden itibaren başlar.

• Başvuru Şartları:

  • Temyiz, yalnızca hukuki denetimle sınırlıdır; maddi vakıaların yeniden değerlendirilmesi yapılmaz.

  • Temyiz edilebilecek kararlar, HMK m. 361 ve devamında belirtilmiştir. Örneğin, 2025 için miktar veya değeri 40.000 TL’yi geçmeyen davalarda temyiz yolu kapalıdır.

• Özel Durumlar:

  • 05.08.2017 öncesi kararlar için temyiz süresi 1 aydı; bu tarih sonrası kararlar için 2 haftadır (7035 sayılı Kanun).

  • İflas ve konkordato davalarında temyiz süresi 10 gün olarak belirlenmiştir (İİK m. 164, m. 299).

2. Ceza Mahkemelerinde İstinaf ve Temyiz Süreleri

Ceza davalarında istinaf ve temyiz süreleri, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ile düzenlenmiştir. 7499 sayılı Kanun ile 01.06.2024 tarihinden itibaren sürelerde değişiklik yapılmıştır.

İstinaf Süresi

• Süre:

  • 01.06.2024 öncesinde verilen kararlar için: Hükmün açıklanmasından itibaren 7 gün.

  • 01.06.2024 ve sonrasında verilen kararlar için: Gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 2 hafta (14 gün).

• Başlangıç:

  • Hüküm, duruşmada tarafların huzurunda tefhim edilmişse, tefhim tarihinden itibaren süre başlar.

  • Tarafların yokluğunda karar verilmişse, gerekçeli kararın tebliğinden itibaren süre işlemeye başlar.

• Başvuru Şartları:

  • İstinaf dilekçesinde gerekçeler açıkça belirtilmelidir; gerekçesiz dilekçeler reddedilir.

  • 3.000 TL’ye kadar (dâhil) adli para cezasına mahkûmiyet hükümleri ve üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümleri istinaf edilemez.

• Cumhuriyet Savcısı Başvurusu: Ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, asliye ceza mahkemesi kararlarına karşı, kararın Cumhuriyet başsavcılığına ulaşmasından itibaren 7 gün içinde istinaf başvurusu yapabilir.

Temyiz Süresi

• Süre:

  • 01.06.2024 öncesinde verilen kararlar için: 15 gün.

  • 01.06.2024 ve sonrasında verilen kararlar için: Gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 2 hafta (14 gün).

• Başlangıç: İstinaf mahkemesi kararının tebliğinden itibaren süre başlar.

• Başvuru Şartları:

  • Temyiz, yalnızca hukuki denetimle sınırlıdır; maddi vakıalar yeniden değerlendirilmez.

  • İstinaf mahkemesinin bozma kararları hariç, kesin nitelikte olmayan kararlar temyiz edilebilir.

  • Örneğin, 10 yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde Yargıtay duruşma yoluyla inceleme yapar (CMK m. 299/1).

• Özel Durumlar: TCK’nın belirli maddelerine (ör. m. 125/3, 213, 314) ilişkin BAM kararları, ceza miktarına bakılmaksızın temyiz edilebilir.

3. İdari Yargıda İstinaf ve Temyiz Süreleri

İdari yargıda istinaf ve temyiz süreleri, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) ile düzenlenmiştir.

İstinaf Süresi

• Süre: İlk derece mahkemesi (idare veya vergi mahkemesi) kararının tebliğinden itibaren 30 gün.

• Başlangıç: Süre, kararın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren başlar. Tefhim varsa, tefhim tarihinden itibaren süre işler.

• Başvuru Şartları:

  • İstinaf başvurusu, Bölge İdare Mahkemesi’ne (BİM) yapılır.

  • İstinaf sebepleri, ilk derece mahkemesinin usul veya maddi hukuk hatalarına dayanmalıdır.

  • Dava değeri 5.000 TL’yi geçmeyen kararlar kesin olup istinaf edilemez.

• Katılma Yoluyla İstinaf: Karşı tarafın istinaf başvurusuna karşı, tebliğinden itibaren 30 gün içinde cevap dilekçesiyle istinaf yoluna başvurulabilir.

Temyiz Süresi

• Süre: Bölge İdare Mahkemesi kararının tebliğinden itibaren 30 gün.

• Başlangıç: Süre, kararın tebliğinden itibaren başlar.

• Başvuru Şartları:

  • Temyiz, Danıştay tarafından yapılır ve yalnızca hukuki denetimle sınırlıdır.

  • İYUK m. 46’da belirtilen kararlar temyiz edilebilir (ör. düzenleyici işlemlere ilişkin iptal davaları, imar planı davaları).

• Özel Durumlar:

  • İvedi yargılama usulünde temyiz süresi 15 gün, merkezi ve ortak sınavlara ilişkin davalarda ise 5 gün’dür.

  • İvedi yargılama usulünde istinaf yolu kapalı olup, kararlar doğrudan temyiz edilebilir.

Önemli Notlar

1. Hak Düşürücü Süreler: İstinaf ve temyiz süreleri hak düşürücü niteliktedir; süresinde başvuru yapılmazsa hak kaybı yaşanır.

2. Eski Hale Getirme: Kusursuz bir nedenle süreyi kaçıran taraf, CMK ve İYUK’a göre eski hale getirme yoluna başvurabilir. Örneğin, kararın kanun yolu yanlış gösterilmişse, süre kaçırma kusursuz kabul edilebilir.

3. Başvuru Usulü:

   • İstinaf ve temyiz başvuruları, kararı veren mahkemeye yazılı dilekçeyle yapılır; bu dilekçeler üst mahkemeye gönderilir.

   • Dilekçelerde, başvuru sebepleri ve gerekçeleri açıkça belirtilmelidir.

4. Parasal Sınırlar:

   • Hukuk davalarında istinaf ve temyiz için 2025 yılı sınırı 40.000 TL’dir.

   • İdari yargıda istinaf için sınır 5.000 TL’dir.

5. Ortalama Karar Süreleri (2025):

   • Hukuk davaları için istinaf: Ortalama 311 gün.

   • Ceza davaları için istinaf: Ortalama 215 gün.

   • Temyiz (hukuk): Ortalama 240 gün.

   • Temyiz (ceza): Ortalama 556 gün.

   • İdari yargıda istinaf: Ortalama 6 ay - 1 yıl.

Sonuç

Hukuk, ceza ve idari yargılamada istinaf ve temyiz süreleri, yargılama türüne ve kararın tebliğ/tefhim tarihine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Hukuk ve ceza davalarında istinaf süresi genellikle 2 hafta, idari yargıda ise 30 gündür. Temyiz süreleri de hukuk ve ceza davalarında 2 hafta, idari yargıda 30 gün olup, ivedi yargılama gibi özel usullerde daha kısa süreler uygulanabilir.