Türkiye’deki Yüksek Mahkemeler: Kim, Nerede, Nasıl Kurulur?

🏛️ Türkiye’deki Yüksek Mahkemeler: Kim, Nerede, Nasıl Kurulur?

Türkiye'de adalet sistemi sadece adliyelerden ibaret değildir. Devletin yargı gücünün tepe noktalarında yer alan bazı anayasal mahkemeler, hem bireylerin haklarını korur hem de kurumlar arası dengeyi sağlar.

Peki bu mahkemeler nasıl kurulur? Üyeleri kimlerdir? Kaç kişiden oluşurlar? İşte Türkiye’nin en üst düzey yargı organlarının perde arkası…

⚖️ 1. Anayasa Mahkemesi – Hukukun Anayasası!

📍 Kuruluş Temeli: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 146. maddesi
📌 Görevi: Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğü’nün Anayasaya uygunluğunu denetlemek; bireysel başvuruları incelemek.

👥 Üye Sayısı: 15 kişi
👤 Üyelerin Seçimi:
– 12’si Cumhurbaşkanı tarafından;
– 3’ü TBMM tarafından seçilir.

Bu üyeler, yüksek yargı organları (Yargıtay, Danıştay, Sayıştay), yükseköğretim kurumları ve avukatlar arasından gelir.
📅 Görev süresi: 12 yıldır. Bir kişi ikinci kez seçilemez.

⚖️ 2. Yargıtay – Ceza ve Hukukun Zirvesi

📍 Kuruluş Temeli: 2797 sayılı Yargıtay Kanunu
📌 Görevi: Adli yargı alanındaki temyiz mahkemesidir. Yani istinaf sonrası gelen davalara son noktayı koyar.

👥 Üye Sayısı: Güncel olarak yaklaşık 350 civarında üye bulunur (bu sayı ihtiyaçlara göre HSK tarafından belirlenir).
👤 Üyelerin Seçimi:
– Üyeler, ilk derece mahkemelerinde görevli kıdemli hâkim ve savcılar arasından Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından seçilir.

Başkan, Yargıtay üyeleri arasından gizli oyla belirlenir.

⚖️ 3. Danıştay – İdarenin Yüksek Yargıcı

📍 Kuruluş Temeli: 2575 sayılı Danıştay Kanunu
📌 Görevi: İdari yargının temyiz merciidir. Kamu kurumlarının yaptığı işlemlerle ilgili davaları karara bağlar.

👥 Üye Sayısı: Yaklaşık 116 üyeden oluşur.
👤 Üyelerin Seçimi:
– 3’te 1’i Cumhurbaşkanı tarafından,
– 3’te 2’si HSK tarafından seçilir.

Başkan ve daire başkanları, Danıştay üyeleri arasında yapılan seçimle belirlenir.

⚖️ 4. Sayıştay – Kamu Parası’nın Hakimi

📍 Kuruluş Temeli: Anayasa’nın 160. maddesi ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu
📌 Görevi: Kamu kurumlarının gelir, gider ve mallarının denetimini yapar. Aynı zamanda yargılama yetkisine sahiptir.

👥 Üye Sayısı: Başkan dâhil olmak üzere toplamda 100’e yakın denetçi ve yargı mensubu görev yapar.

👤 Üyelerin Seçimi:
– Sayıştay Başkanı ve üyeleri, TBMM tarafından belirlenir.
– Denetçiler ise sınav ve yeterlilik süreçleriyle atanır.

⚖️ 5. Uyuşmazlık Mahkemesi – Yetki Karmaşasının Çözüm Yeri

📍 Kuruluş Temeli: Anayasa’nın 158. maddesi ve 2247 sayılı Kanun
📌 Görevi: Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasında yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek.

👥 Üye Sayısı: Başkan dâhil adli ve idari yargıdan seçilen üyelerle oluşur.

👤 Üyelerin Seçimi:
– Başkan, Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından belirlenir.
– Diğer üyeler Yargıtay ve Danıştay’ın kendi içinden seçtiği üyelerden oluşur.

💡 Ek Bilgi: Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK)

Bu organ bir mahkeme değildir ama yüksek yargının neredeyse tüm üyelerini belirleyen en etkili kuruldur.

📌 13 üyeden oluşur.
📌 7’si TBMM, 4’ü Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
📌 Adalet Bakanı ve Bakan Yardımcısı kurulun doğal üyeleridir.

HSK, hâkim ve savcıların atamasından disiplinine kadar tüm süreçleri yönetir.

🎯 Sonuç: Her Mahkeme Bir Güvencedir

Türkiye’deki yüksek mahkemeler, sadece “karar veren kurumlar” değil, aynı zamanda hukukun temel direkleridir.
Kim, hangi mahkemeye gider, hangi yargı alanı neyle ilgilenir, bu mekanizmaların nasıl kurulduğu bilinmeden, hak aramak eksik kalır.

www.hukukcemiyeti.com olarak biz, hukukun yapısını öğrenmenin, adalete ulaşmanın ilk adımı olduğunu biliyoruz.
Bilgi güçtür, hukuk bilgisi ise özgürlüğün teminatıdır.